Psychologia na tle innych nauk jest stosunkowo młodą dziedziną. Choć jako fundamentalne dla rozwoju nauki okazały się prace greckich filozofów, niezaprzeczalnie warto podkreślić wagę dzieł Sokratesa, Arystotelesa czy Platona. Jednak podstawy do uznania psychologii jako dyscypliny naukowej stanowiły dwa niezwykle ważne wydarzenia z końca XIX wieku – publikacja Franciszka Brentana Psychologia z empirycznego punktu widzenia oraz powstanie pierwszego w historii laboratorium naukowego, założonego w Lipsku przez Wilhelma Wundta.
Psychologia jako nauka
Od tego czasu w badaniach zachowania zaczęto myśleć o psychologii jako nauce, która zaczęła spełniać podstawowe kryteria naukowości i zakładać występowanie poznawalnych na drodze empirycznej praw rządzących fenomenami, czyli dokładnie tym co dane jest w poznaniu zmysłowym. Zasady obejmujące konieczność sformułowania przedmiotu poznania, ustalenia metody pomiaru, posługiwania się własnym językiem oraz powtarzalność badań dały podstawę do ujmowania psychologii jako nauki empirycznej, wykorzystującej obserwację i metodę eksperymentalną. W konsekwencji pierwsze eksperymenty dały podstawę psychologii eksperymentalnej, która założenia empiryzmu metodologicznego wzięła sobie bardzo do serca.
Co ciekawe” niektórzy psychologowie twierdzą, że „psychologia nie powinna być nauką”. Za odrzuceniem psychologii jako nauki opowiedzieli się przedstawiciele psychologii humanistycznej. Ich zdaniem istnieją bowiem alternatywy w stosunku do empiryzmu i racjonalnych badań naukowych. W podejściu humanistycznym obiektywna rzeczywistość staje się mniej ważna niż subiektywna percepcja i subiektywne rozumienie świata jednostki. Odrzucając determinizm na rzecz wolnej woli, psychologowie humanistyczni nie są zainteresowani przewidywaniem i kontrolowaniem zachowań ludzi, uznając że każda osoba jest jedyną, która może i powinna to robić. Odrzucenie rygorystycznego, naukowego podejścia do psychologii, ich zdaniem pozwala na uchwycenie bogactwa świadomego doświadczenia.
Studia psychologiczne w Wyższej Szkole Europejskiej
Studia psychologiczne w Wyższej Szkole Europejskiej już od pierwszego semestru pozwalają studentom zapoznać się z empirycznym podejściem do nauki. Z jednej strony na wielu przedmiotach z “kanonu” poznają eksperymenty, badania, które na przestrzeni lat pozwoliły lepiej poznać zachowania człowieka, były podstawą sformułowania fundamentalnych koncepcji psychologicznych, weryfikują podejście intuicyjne, a ponadto mogą być tematem do dyskusji, przemyśleń i dalszych badań. Z drugiej strony – na zajęciach z zakresu metodologii, studenci uczą się jak prawidłowo zaplanować własne badania, czym charakteryzuje się właściwie przeprowadzony eksperyment, a także jak powinny być tworzone i wykorzystywane poszczególne narzędzia. Doświadczenia praktyczne w zakresie projektowania własnych badań są to dla studentów szczególnie ważne, ponieważ dzięki nim uczą się jak prawidłowo podążać ścieżką metodologiczną, a dodatkowo podczas pracy zespołowej przy wspólnym projekcie, doskonalą umiejętności komunikacyjne.
Niebagatelne znaczenie ma także rozwijanie umiejętności analitycznych, krytycznego myślenia, prawidłowego wnioskowania – tak istotnych w empirycznym podejściu do nauki. Kolejnym zagadnieniem, równie istotnym, jest etyka i wrażliwość badacza, niezbędne zarówno w procesie projektowania badań i eksperymentów, jak i ich przeprowadzaniu.
Dzisiejsze rozumienie psychologii jako nauki empirycznej w czasie jej rozwoju, od momentu wyłonienia się jako odrębnej dziedziny, ewoluowało. Poznając i analizując historię myśli psychologicznej, definiowania jej przedmiotu, podejść, koncepcji, teorii np. osobowości, widzimy jaka była i jest wielka różnorodność spojrzeń i przekonań, co czyni tę naukę niezmiennie fascynującą.
Dla studentów rozpoczynających swoją przygodę zwykle fascynujące są spektakularne eksperymenty z psychologii społecznej – takie jak “więzienny” eksperyment Zimbardo, badania nad konformizmem Ascha czy uleganiem autorytetom Milgrama. Nic w tym dziwnego, skoro tymi odkryciami zainteresowała się nawet popkultura – na podstawie tego pierwszego powstało kilka filmów. Dyskusje inspirowane tą tematyką zapewne ożywią wiele ćwiczeń podczas zajęć, a nawet przeniosą się poza uczelniane mury.
Wszystkie te refleksje i wątki prowadzą do wniosku, że empiryczne podejście w psychologii znajdzie odzwierciedlenie zarówno w wiedzy, którą pochłoną studenci, znajomości narzędzi, którą posiądą, jak i sposobie myślenia, postawie, której nabędą stając się psychologami, niezależnie od tego jaka będzie ich dalsza droga. Można nawet brawurowo stwierdzić, że spotyka się tutaj w zgodzie – między innymi – filozofia ze statystyką, wyobraźnia z danymi, intuicja i przeczucie z korelacją i zmienną zależną.
Bibliografia:
- Brzeziński, J. (2008). Badania eksperymentalne w psychologii i pedagogice. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Giorgi, A. (2002). Psychologia jako nauka empiryczna uprawiana z ludzkiej perspektywy. Podejcie fenomenologiczne.Białystok: Trans Humana (oryg. Psychology as a human science. A phe-nomenologically based approach. New York: Harper & Row 1970)
- Shaughnessy, J. J, Zechmeister, E. B., Zechmeister, J. S. (2007). Metody badawcze w psychologii. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
- Śpiewak, S., Kossowska, M. (2008) (red). Eksperymentalne metody badania zjawisk społecznych. Psychologia Społeczna, 6.